Jakie masz prawa w postępowaniu karnym?

Po zgłoszeniu przestępstwa motywowanego nienawiścią lub dotyczącego mowy nienawiści podejmuje się decyzję o wszczęciu postępowania przygotowawczego. Jeśli zostanie otwarte, rozpoczyna się postępowanie karne. Prawo zapewnia ofiarom prawa i ochronę w tym procesie.

Ofiarami są:

osoby, które w wyniku popełnienia przestępstwa poniosły szkodę fizyczną, materialną lub niematerialną;
członkowie rodziny lub bliscy krewni osoby zmarłej w wyniku przestępstwa, którzy ponieśli szkody fizyczne, materialne lub niematerialne w wyniku śmierci.

Status ofiary nadawany jest na podstawie decyzji funkcjonariusza śledczego lub prokuratora albo nakazu sądowego.

Gdy zostaniesz uznany za ofiarę, masz następujące prawa w postępowaniu karnym:

Zbieranie informacji. Funkcjonariusz postępowania przygotowawczego lub prokurator może wszcząć postępowanie przygotowawcze po otrzymaniu skargi, oświadczenia lub zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa. O tym fakcie zostaniesz poinformowany na piśmie.

Masz prawo do otrzymania informacji o stanie postępowania karnego dotyczącego Ciebie. Możesz zrzec się tego prawa, chyba że zrzeczenie się naruszałoby prawa osoby podejrzanej lub oskarżonej.

Funkcjonariusz postępowania przygotowawczego lub prokurator musi poinformować Cię o zatrzymaniu. Masz prawo zostać poinformowany o zwolnieniu podejrzanego lub ucieczce z aresztu.

Masz również prawo do uzyskania danych kontaktowych funkcjonariusza lub prokuratora. Osoby te powinny udzielić Ci informacji o sprawie. Jeśli postępowanie przygotowawcze zostanie przekazane innemu organowi, musisz zostać o tym poinformowany.

Uzyskiwanie pomocy prawnej. Masz prawo do pomocy prawnej gwarantowanej przez państwo.

Posiadanie swojego przedstawiciela. Masz prawo do posiadania przedstawiciela, który:

chroni Twoje interesy;
składa wnioski w Twoim imieniu;
uczestniczy w postępowaniu;
pomaga Ci w realizacji Twoich praw wynikających z prawa.

Upoważniony przedstawiciel ma takie same prawa jak reprezentowana przez niego strona.

Przedstawicielami mogą być rodzice, rodzice adopcyjni, opiekunowie lub osoby upoważnione przez instytucję sprawującą opiekę lub pieczę nad ofiarą, nieletnią lub ubezwłasnowolnioną.

Posiadanie osoby towarzyszącej. Masz prawo wybrać, kto towarzyszy Ci w postępowaniu karnym.

Dostęp do postępowania przygotowawczego i danych sprawy. Masz prawo dostępu do akt śledztwa (z wyjątkiem danych osobowych uczestników postępowania) w dowolnym momencie postępowania przygotowawczego. Możesz wykonać kopie lub nagrania. Prokurator ma prawo odmówić dostępu do całości lub części postępowania przygotowawczego. Może również zapobiec kopiowaniu lub tworzeniu odpisów z materiałów z postępowania przygotowawczego. Odmowa prokuratora może wynikać z tego, że uważa on, iż dostęp mógłby zaszkodzić powodzeniu postępowania przygotowawczego lub jeżeli postępowanie przygotowawcze zostało zakończone i przygotowywany jest akt oskarżenia.

Po przekazaniu sprawy karnej i aktu oskarżenia do sądu masz prawo dostępu do dodatkowych materiałów, odpisów i kopii akt sprawy.

Składanie zeznań. Obie strony w sprawie – oskarżyciel i obrona – mają równe prawa do składania zeznań i uczestniczenia w ich rozpoznawaniu. Dowodem są dane uzyskane w postępowaniu karnym i potwierdzone przez sędziego lub sąd.

Składanie wniosków. Masz prawo do składania różnych wniosków. Na przykład:

wniosek o dostęp do akt postępowania przygotowawczego;
wniosek o częściową anonimowość;
powództwo cywilne (dochodzenie odszkodowania)
wniosek o dopuszczenie dowodu;
wniosek o złożenie dalszych dowodów. Do wniosku należy dołączyć nowe dowody potrzebne do ustalenia okoliczności;
wniosek o zmianę stanu faktycznego z przedstawionego w akcie oskarżenia na stan faktyczny odmienny. Możesz złożyć taki wniosek na piśmie przed zakończeniem rozprawy dowodowej;
wniosek o zmianę kwalifikacji zarzucanego w akcie oskarżenia przestępstwa. Możesz złożyć taki wniosek na piśmie przed zakończeniem rozprawy dowodowej;
wniosek o powołanie nowych świadków lub biegłych
inne wnioski.

Prawo do szczególnych środków ochronnych: oceny szczególnych potrzeb ochronnych dokonuje w momencie pierwszego przesłuchania funkcjonariusz śledczy lub prokurator. Aby zminimalizować negatywny wpływ postępowania karnego, możesz podlegać następującym specjalnym zabezpieczeniom:

W przypadku dyskryminacji lub nienawiści ze względu na płeć, możesz zostać przesłuchany przez osobę tej samej płci;
sąd może zarządzić obecność na części rozprawy. W takim przypadku nie możesz być przesłuchiwany na rozprawie. Twoje zeznania skierowane do sędziego prowadzącego postępowanie przygotowawcze zostaną odczytane lub nagrane audiowizualnie;
możesz brać udział w procesie anonimowo lub częściowo anonimowo, aby chronić swoje życie, zdrowie, wolność lub własność. W ramach tego środka Twoje stawiennictwo w sądzie może zostać zorganizowane pod warunkiem zachowania anonimowości. Możesz również zostać przesłuchany na rozprawie z obecnością barier akustycznych i wizualnych, które uniemożliwiają identyfikację. Jeśli nie będzie to możliwe, zostaniesz przesłuchany w innym miejscu niż sala rozpraw, bez obecności pozostałych uczestników. Możesz zostać wykluczony z rozprawy, jeśli Twoja obecność poważnie zagrażałaby Twojemu życiu, zdrowiu lub wolności lub członkom Twojej rodziny i bliskim krewnym.

Prawo do anonimowości lub częściowej anonimowości ma zastosowanie, gdy:

istnieje realne zagrożenie życia, zdrowia, wolności lub mienia ofiary, świadka lub członków ich rodziny lub bliskich krewnych;
w postępowaniu karnym ważne są zeznania ofiary lub świadka;
ofiara lub świadek bierze udział w postępowaniu w sprawie bardzo poważnego, poważnego lub drobnego przestępstwa.

Prawo do żądania odmowy. Masz prawo zaskarżyć funkcjonariusza śledczego, prokuratora, sędziego przygotowawczego, sędziego, referendarza sądowego, tłumacza, biegłego i specjalistę oraz domagać się ich odsunięcia od sprawy. Art. 58 Kodeksu postępowania karnego określa podstawy odmowy. Odmowa musi być sporządzona na piśmie, z podaniem podstaw, na których się opiera.

Udział w postępowaniach sądowych.

Uzyskaj tłumaczenie ustne i pisemne. Postępowanie karne toczy się w oficjalnym języku litewskim, ale jeśli go nie znasz, masz prawo do uczestniczenia w postępowaniu w swoim ojczystym języku. Możesz wykonać następujące czynności w swoim ojczystym języku:

składać oświadczenia;
składać zeznania;
składać wnioski i skargi;
brać udział w rozprawach sądowych.

Masz prawo do tłumacza. Dokumenty w aktach muszą być przetłumaczone na Twój język ojczysty lub na inny język, który znasz. Masz również prawo wystąpić z uzasadnionym wnioskiem o tłumaczenie innych ważnych dokumentów w sprawie, jeżeli jest to niezbędne do aktywnego udziału w postępowaniu.

Odwołanie od działań i decyzji. Masz prawo odwołać się od działań i decyzji prokuratorów karnych, sędziów lub sądów:

Od czynności i decyzji funkcjonariusza postępowania przygotowawczego przysługuje odwołanie do prokuratora, który organizuje i prowadzi postępowanie przygotowawcze. Funkcjonariusz postępowania przygotowawczego ma obowiązek przekazać zażalenie wraz ze swoimi wyjaśnieniami prokuratorowi w terminie jednego dnia od otrzymania zażalenia. Jeżeli prokurator odmówi uwzględnienia Twojej skargi, możesz odwołać się od jego odmowy do prokuratora wyższego szczebla;
Możesz odwołać się od czynności i decyzji prokuratora do prokuratora wyższego szczebla. Jeżeli prokurator naczelny odmówi uwzględnienia Twojej skargi, możesz odwołać się od jego odmowy do sędziego prowadzącego postępowanie przygotowawcze. Należy zauważyć, że niektóre decyzje podjęte przez prokuratora nie podlegają zaskarżeniu: (a) zlecenie organowi śledztwa przygotowawczego przeprowadzenie postępowania przygotowawczego lub przeprowadzenie poszczególnych czynności w ramach takiego śledztwa; b) zlecenie prokuratorowi lub organowi dochodzenia przygotowawczego z innego obszaru przeprowadzenie dochodzenia przygotowawczego lub przeprowadzenie poszczególnych czynności w ramach takiego dochodzenia przygotowawczego; c) powołanie zespołu dochodzeniowego; oraz (d) zlecenie prokuratorowi przeprowadzenia lub kierowania postępowaniem przygotowawczym. Zażalenia na czynności i decyzje funkcjonariusza śledczego lub prokuratora można składać w toku postępowania przygotowawczego. Prokurator i sędzia postępowania przygotowawczego rozpoznają zażalenia w terminie dziesięciu dni od ich otrzymania;
Możesz odwołać się od działań i orzeczeń sędziego prowadzącego postępowanie przygotowawcze do sądu wyższej instancji;
Możesz odwołać się od orzeczeń sądów niższej instancji do sądów wyższej instancji. Od wyroku Sądu Rejonowego wnosi się apelację do Sądu Okręgowego, a od postanowienia Sądu Okręgowego do Litewskiego Sądu Apelacyjnego. Możesz to zrobić w ciągu siedmiu dni od otrzymania postanowienia. Odwołanie należy wnieść do sądu, który wydał postanowienie, który w ciągu trzech dni musi powiadomić sąd wyższej instancji o otrzymaniu odwołania i złożyć odpowiedź na pozew w ciągu 14 dni.

Odwołanie od postanowienia sądu lub werdyktu. Masz prawo odwołać się od wyroku sądu, który nie stał się prawomocny. W swoim pisemnym odwołaniu musisz przedstawić istotę części zaskarżonego wyroku, podstawy odwołania i uzasadnienie odwołania, a także podstawy, na których opierasz swoje roszczenia dotyczące dopuszczenia dowodów, dochodzenia, procedury postępowania w sprawie lub w innych sprawach. Odwołanie należy wnieść do sądu apelacyjnego, za pośrednictwem sądu, który wydał postępowanie, w terminie 20 dni od dnia ogłoszenia wyroku.

Wygłoszenie przemowy końcowej. Masz prawo wygłosić mowę końcową na zakończenie dochodzenia w sprawie dowodów. Kiedy wszyscy uczestnicy rozprawy wygłoszą swoje przemówienia końcowe, masz prawo zareagować i skomentować to, co zostało powiedziane w przemówieniach końcowych.

Uzyskanie zadośćuczynienia lub odszkodowania. Masz prawo do odszkodowania lub zadośćuczynienia za szkodę wyrządzoną w wyniku przestępstwa.

Podejrzany lub oskarżony może dobrowolnie zrekompensować ci poniesione szkody w dowolnym momencie postępowania. Po otrzymaniu oświadczenia o odszkodowaniu powództwo cywilne nie jest wszczynane, lecz umarzane. W przypadkach, gdy oskarżony nie ma środków na pokrycie szkody, państwo może wypłacić zadośćuczynienie za szkodę.

Jeśli poniosłeś szkodę materialną lub niemajątkową w wyniku przestępstwa, masz prawo wnieść powództwo cywilne przeciwko podejrzanemu lub oskarżonemu. Zostanie on wysłuchany podczas sprawy karnej. Powództwo cywilne musi określać konkretną kwotę żądanego odszkodowania i jego przyczyny (należy przedstawić pisemne, fizyczne lub inne dowody na potwierdzenie wysokości szkody).

Powództwo cywilne możesz wnieść w dowolnym momencie postępowania, nie później jednak niż na początku rozprawy dowodowej. Powództwo należy wytoczyć przed funkcjonariuszem śledczym, prokuratorem lub sądem. Masz prawo wycofać swoje powództwo, zanim sąd wejdzie na salę rozpraw w celu wydania wyroku.

Zgodnie z ustawą o odszkodowaniu za przestępstwa z użyciem przemocy masz również prawo do odszkodowania za koszty postępowania sądowego (przewodu sądowego) i egzekucyjnego. Koszty te zasądza sąd. Musisz wystąpić o odszkodowanie za szkodę wyrządzoną brutalnym przestępstwem nie później niż 10 lat po uprawomocnieniu się wyroku zasądzającego szkodę wyrządzoną przez brutalne przestępstwo. Wysokość odszkodowania ustala sąd. Ministerstwo Sprawiedliwości przyjmuje i rozpatruje wnioski o odszkodowanie.

Jeśli mieszkasz poza miejscem wezwania (gdy zostaniesz wezwany na spotkanie z funkcjonariuszem śledczym, prokuratorem, sędzią lub sądem), Twoje koszty podróży są zwracane. Musisz także pokryć koszty wynajmu mieszkania oraz dzienną dietę na utrzymanie. Zwrot kosztów jest uzależniony od przedłożenia dokumentów potwierdzających.

Możesz również otrzymać zwrot lub wynagrodzenie za czas spędzony z funkcjonariuszem śledczym, prokuratorem, sędzią lub sądem. Musisz złożyć pisemny wniosek i dokumenty potwierdzające poniesione koszty. Wniosek musi zostać zatwierdzony przez funkcjonariusza śledczego, prokuratora lub sędziego lub sąd rozpoznający sprawę.

Odszkodowanie wypłaca organ postępowania przygotowawczego lub prokuratura prowadząca postępowanie przygotowawcze.

Źródła:

Kodeks postępowania cywilnego Republiki Litewskiej
Ustawa o odszkodowaniu za szkody spowodowane przestępstwami z użyciem przemocy.
25 kwietnia 2003 r. Rezolucja Rządu Republiki Litewskiej nr 524 w sprawie zatwierdzenia opisu procedury ustalania i wypłacania kwot wypłacanych świadkom, ofiarom, biegłym, specjalistom i tłumaczom w postępowaniu karnym oraz w sprawach administracyjnych oraz postępowaniach w sprawach o wykroczenia.

Więcej informacji:

Informacje o prawach ofiar. Wyd. Prokuraturos.lt

Twoje prawa i postępowanie karne. Wyd. Nukentejusiems.lt