Czym jest mowa nienawiści?

Mowa nienawiści to wyrażenie, które szerzy, nawołuje, zachęca lub usprawiedliwia nienawiść wobec osoby lub grupy osób na podstawie ich tożsamości. Na tożsamość osoby składają się takie atrybuty, jak narodowość, rasa, orientacja seksualna, płeć, wiek, język, pochodzenie, status społeczny, religia, przekonania i opinie.

Specyfikę i postępowanie w sprawach dotyczących mowy nienawiści szczegółowo omówiono w wytycznych metodycznych Prokuratury Generalnej.

Na potrzeby niniejszego dokumentu dotyczącego egzekwowania prawa mowę nienawiści definiuje się jako publiczne rozpowszechnianie informacji, które wyśmiewają, stygmatyzują, podżegają do nienawiści, podżegają do dyskryminacji, przemocy lub przemocy fizycznej wobec grupy ludzi lub osoby należącej do tej grupy na podstawie wieku, płci, orientacji seksualnej i innych cech tożsamości osobistej. Takie informacje nie mogą być wyrażane ustnie, pisemnie ani w jakiejkolwiek innej formie.

Zgodnie z ustawodawstwem krajowym i wytycznymi metodologicznymi Prokuratury Generalnej, w przypadkach mowy nienawiści pierwszym krokiem jest wykazanie, że uprzedzenia, nastawienie i nienawiść podejrzanego przekroczyły granice wolności słowa i wypowiedzi.

Należy zauważyć, że mowa nienawiści, podobnie jak przestępstwa z nienawiści, różni się od innych przestępstw kryminalnych pod względem skutków i konsekwencji (zarówno materialnych, jak i niematerialnych) dla ofiar i grup osób z nimi związanych, gdyż nie tylko wywołuje traumę, ale także zastrasza.

Zakaz mowy nienawiści (lub mowy nawołującej do nienawiści) reguluje Kodeks Karny. Artykuł 170 przewiduje odpowiedzialność za „podżeganie przeciwko jakiejkolwiek grupie osób ze względów narodowościowych, rasowych, etnicznych, religijnych lub innych”.

Prawo to zabrania podżegania do nienawiści lub dyskryminacji wobec grupy ludzi lub osoby należącej do takiej grupy ze względu na wiek, płeć, orientację seksualną, niepełnosprawność, rasę, narodowość, język, pochodzenie, status społeczny, wyznanie, przekonania lub opinie.

Czyny przestępcze (rozpowszechnianie mowy nienawiści) zawiera:

  • dystrybucja, produkcja, nabywanie, wysyłanie, transportowanie lub posiadanie przedmiotów, które ośmieszają, stygmatyzują, nawołują do nienawiści lub nawołują do dyskryminacji;
  • nawoływanie do przemocy i ataków fizycznych;
  • publiczne wyśmiewanie, piętnowanie, podżeganie do nienawiści lub dyskryminacji;
  • publiczne nawoływanie do przemocy lub ataków fizycznych lub finansowanie lub materialne wspieranie takich działań.

Często mowę nienawiści błędnie przeciwstawia się wolności słowa lub wyrażaniu opinii. Prawo litewskie definiuje wolność słowa i opinii w następujący sposób:

Wolność wypowiedzi jest podstawowym prawem człowieka. Zgodnie z litewską Konstytucją każdy ma prawo do posiadania i swobodnego wyrażania własnych przekonań. Nie można uniemożliwiać ludziom poszukiwania, otrzymywania i rozpowszechniania informacji i pomysłów. Wolność wyrażania opinii, otrzymywania i przekazywania informacji nie może być ograniczana, chyba że na mocy prawa, gdy jest to konieczne do ochrony zdrowia, honoru i godności osoby, życia prywatnego, moralności lub porządku konstytucyjnego (Konstytucja Republiki Litewskiej, art. 25).

Ważne jest, aby pamiętać, że Konstytucja określa, kiedy ekspresja nie jest już wolnością słowa. Wolność wypowiedzi jest niezgodna z czynami przestępczymi, takimi jak nawoływanie do nienawiści narodowej, rasowej, religijnej lub społecznej, przemoc i dyskryminacja, zniesławianie i dezinformacja.

Opinia – publiczny pogląd, opinia, osąd, zrozumienie, przemyślenia lub komentarze na temat idei o charakterze ogólnym, oceny faktów i danych, zjawisk lub zdarzeń, wnioski lub spostrzeżenia dotyczące wiedzy dotyczącej rzeczywistych zdarzeń. Opinia jest zwykle subiektywna i dlatego nie podlega kryteriom prawdy i dokładności, ale musi być wyrażona uczciwie i etycznie, bez celowego ukrywania lub zniekształcania faktów i danych (Ustawa o Informacji Publicznej).

Krytyka osoby – badanie i ocena osoby lub jej działań bez obrażania jej honoru i godności, bez naruszania jej życia prywatnego, bez uszczerbku dla jej reputacji biznesowej (Ustawa o Informacji Publicznej).

Obywatele mają prawo krytykować pracę organów publicznych lub urzędników oraz odwoływać się od ich decyzji. Zabronione jest pociąganie kogoś do odpowiedzialności sądowej za krytykę (Konstytucja Republiki Litewskiej, art. 33).